Zaparcie czynnościowe – nie taki diabeł straszny…

Kto nie miał do czynienia z zaparciami ten szczęściarz ? Wbrew pozorom, czasem nie jest to taka prosta sprawa i może spędzać sen z powiek rodzicom. Dlatego dziś spróbujemy przybliżyć Wam ten brzydko pachnący problem.

Zaparcie- przyczyny

Skąd te zaparcia? Uważa się, że ok.90-95% to zaburzenia czynnościowe, czyli takie, gdzie nie znajdujemy innych choroby. 5-10%  zaparć ma podłoże organiczne, czyli powodowane się przez inną chorobę np. chorobę Hirshsprunga, niedoczynność tarczycy, choroby układu nerwowego i mięśniowego, w tym mózgowe porażenie dziecięce, zespół Downa, alergie pokarmowe czy celiakię.

Zaparcie – kryteria rozpoznania – dzieci do 4 roku życia

Wg Kryteriów Rzymskich IV

Zaparcie czynnościowe można rozpoznać u niemowląt i dzieci do ukończenia 4. roku życia, u których co najmniej przez miesiąc występują co najmniej 2 z poniższych objawów:
1) nie więcej niż 2 wypróżnienia w tygodniu
2) wywiad wskazujący na nasiloną retencję (gromadzenie) stolca
3) wywiad wskazujący na bolesne wypróżnienia lub zbite, twarde stolce
4) wywiad wskazujące na wydalanie mas kałowych o dużej średnicy
5) obecność obfitych mas kałowych w odbytnicy.

 U dzieci, które nabyły umiejętność kontrolowania czynności fizjologicznych, można zastosować następujące, dodatkowe kryteria:
6) co najmniej raz na tydzień epizod brudzenia bielizny kałem u dziecka, które nabyło umiejętność kontroli czynności fizjologicznych
7) wywiad wskazujący na masy kałowe o dużej średnicy, zatykające muszlę klozetową.

Zaparcie – rozpoznanie – dzieci starsze

W przypadku dzieci starszych muszą wystąpić co najmniej DWA z poniższych kryteriów, co najmniej RAZ W TYGODNIU, co najmniej przez MIESIĄC, przy braku wystarczających kryteriów do rozpoznania Zespołu Jelita Drażliwego:

  • nie więcej niż 2 wypróżnienia do toalety w tygodniu u dziecka w wieku rozwojowym co najmniej 4 lat
  • co najmniej 1 epizod brudzenia bielizny kałem w tygodniu
  • wywiad wskazujący na przyjmowanie przez dziecko pozycji sprzyjającej wstrzymywaniu wypróżnienia lub nasilone, świadome wstrzymywanie wypróżnienia
  • wywiad wskazujący na bolesne wypróżnienia lub zbite stolce
  • obecność obfitych mas kałowych w odbytnicy
  • wywiad wskazujący na stolce o dużej średnicy, zatykające muszlę klozetową
  • po odpowiedniej ocenie klinicznej obserwowanych objawów nie można przypisać innemu zaburzeniu.

Zaparcie – inne objawy

Jak widzicie zaparcie to nie tylko rzadkie oddawanie stolca. Nie tylko częstość wypróżnień decyduje o tym czy dziecko ma zaparcia i czy należy podjąć interwencje. Głównym objawem może być ból lub lęk przed oddaniem stolca (niechęć do siadania na nocniku, krzyżowanie nóg przed oddaniem stolca). Czasem pierwszym zauważalnym przez rodziców problemem jest brudzenie bielizny, które błędnie może być rozpoznany jako biegunka.

Rozpoznanie, na pierwszy rzuć oka, błahego problemu jakim, są zaparcie, może okazać się wcale nie takie proste. Dlatego bardzo prosimy nie irytować się kiedy lekarz zadaje mnóstwo dziwnych, szczegółowych i krępujących pytań. Jest to dla nas bardzo ważne.

Popuszczenie stolca, w ponad 90% przypadków, spowodowane jest świadomym powstrzymywaniem się od zrobienia stolca, co powoduje, że w końcowym odcinku jelita ( odbytnicy) gromadzi się bardzo duża ilość mas kałowych. To właśnie te duże ilości zalegających mas kałowych, mogą okresowo przeciskać się przez odbyt, powodując brudzenie majteczek. Czasem zdarza się, że gazy powstałe w jelitach pociągają za sobą nagromadzone masy kałowe, brudząc w ten sposób bieliznę.

Ból przy oddawaniu stolca wynika  z dużej objętości twardych, zbitych mas kałowych, które podrażniają, a nawet mogą uszkodzić delikatną śluzówkę odbytu. Dziecko, które doświadcza bólu, podczas oddawania stolca, będzie za wszelką  ceną starało się powstrzymywać od defekacji, bojąc się, że znów będzie bolało. To niestety nasila problem jeszcze bardziej.

Objawy alarmowe

  • opóźnione oddanie smółki (>48 godzin)
  • wczesny początek zaparcia (≤1. miesiąca życia)
  • występowanie w rodzinie choroby Hirschsprunga
  • obecność krwi w stolcu, bez cech szczeliny odbytu
  • zahamowane przyrostu masy ciała i długości/wysokości
  • wymioty żółcią
  • patologiczne wzdęcie jamy brzusznej
  • zaburzenia hormonalne tarczycy
  • wady anatomiczne z nieprawidłowym położeniem odbytu
  • brak odruchu odbytowego i nosidłowego
  • zmniejszenie napięcia mięśniowego i/lub siły w kończynach dolnych
  • znamię, kępka włosów w okolicy krzyżowej kręgosłupa
  • blizny wokół odbytu.

Zaparcie- i co dalej?

Jak w takim razie rodzic może radzić sobie z problemem zaparć w domu? Na co zwrócić uwagę?

  • Ważne jest zrozumienie czym są zaparcia, dlaczego dziecko brudzi bieliznę, dlaczego unika oddawania stolca i dlaczego czasem boli (zaparcia pojawiają się najczęściej w takich okresach, jak przejście z karmienia piersią na mieszanki sztuczne, zaprzestania zakładania pampersów, podjęcie zajęć w przedszkolu lub nauki szkolnej),
  • Pilnujmy odpowiedniej diety : bogata w warzywa , grube kasze, ciemne pieczywo oraz Zalecane spożycie błonnika pokarmowego u dzieci wynosi około 0,5 g/kg masy ciała/24 h (maks. 35 g/24 h). Pamiętajmy, że sama dieta może nie rozwiązać problemu zaparć, szczególnie jest trwa on długo. Ale na pewno wspomaga proces leczenia, jest ważna, aby podtrzymać efekt terapii.
  • odpowiednia podaż płynów – niegazowana woda mineralna lub źródlana
  • Zachęcajmy dzieci do aktywności fizycznej i ruchu.
  • Trening wypróżnień- Zachęćmy dziecko do próby defekacji 5–10 min po posiłkach. Po posiłkach aktywny jest odruch żołądkowo-okrężniczy ( pobudzona jest koncowa część jelita grubego do skurczów), co próby defekacji czyni bardziej skutecznymi. Pozwoli to na przywrócenie rytmu dobowego wypróżnień. Starać się tak uregulować ten rytm, aby parcie pojawiało się w porach dnia, kiedy dziecko jest w domu, część dzieci ma problem z defekacją poza domem. Waży jest wybór odpowiedniego momentu na odpieluchowanie, zróbmy to z wyczuciem.
  • Stwórzmy dzienniczek wypróżnień. Pozwoli on lepiej śledzić postępy dziecka w regulacji wypróżnień, a lekarzowi lepiej dopasować ewentualne leczenie.

Jeśli Wasze dziecko cierpi na zaparcia warto porozmawiać o tym z lekarzem. Wbrew pozorom zaparcie to nie taki mały problem, a najprawdziwsza jednostka chorobowa, którą należy leczyć.

Leczenie zaparć jest zwykle długotrwałe (od kilku miesięcy do kilku lat), wymaga konsekwentnego długotrwałego stosowania leków. Do leczenia przewlekłego mamy do dyspozycji: makrogole i laktulozę. Do leczenia doraźnego (!) czopki glicerynowe i wlewki.  Ważne jest przestrzegania zaleceń dietetycznych. Zbyt szybkie odstawienie leczenia prowadzi do ponownego zalegania stolca!

Problem zaparć jest krępujący dla starszych dzieci. Czasem zaparcie mają podłoże emocjonalne.  Podejdźmy do tematu z wyczuciem. Nie zmuszajmy, nie krzyczmy i nie karzmy dzieci! To tylko nasili problem. Zapewnijmy dziecku komfort, intymność, okażmy zrozumienie i dajmy wsparcie ?